Ντε Στιλ

(De Stijl). Καλλιτεχνικό κίνημα, που ανέπτυξε το ομώνυμο ολλανδικό περιοδικό, το οποίο ίδρυσε το 1917 ο ζωγράφος και αρχιτέκτονας Τέο βαν Ντέσμπουργκ σε συνεργασία με τους ζωγράφους Πιετ Μόντριαν, Μπαρτ βαν ντερ Λεκ, Βιλμς Χούζαρ, τον γλύπτη Γκεόργκ Βαντόνγκερλο και τους αρχιτέκτονες Πίτερ Ουντ, Ρόμπερτ βαν’ τ Χοφ και Γιαν Βιλς. Αργότερα συνδέθηκαν με την ομάδα και άλλοι καλλιτέχνες, όπως οι αρχιτέκτονες Γκέριτ Ρίτφελντ και βαν Έεστερεν και ο ποιητής Άντονι Κοκ. Οι καλλιτέχνες αυτοί ήθελαν να γεφυρώσουν το χάσμα που είχε δημιουργηθεί από την αρχή της βιομηχανικής περιόδου ανάμεσα στην τέχνη και στην τεχνική, ανάμεσα στην τέχνη και στην κοινωνική ζωή. Για τον λόγο αυτό έστρεψαν το ενδιαφέρον τους περισσότερο στην αρχιτεκτονική, η οποία για τη δυνατότητά της να εντάσσει τις αξίες του κάλλους στις αξίες της χρησιμότητας, για τον κοινωνικό προορισμό των προϊόντων της, τέλος για τον χαρακτήρα της ως βασικά συλλογικής τέχνης, ήταν σε θέση, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη καλλιτεχνική εκδήλωση, να ανασυνθέσει τη ζωή σύμφωνα με έναν ορθολογιστικό ρυθμό. Δηλαδή οι καλλιτέχνες του Ν.Σ. αναζητούσαν στην τέχνη το αντίδοτο των αντινομιών και των αντιθέσεων που χαρακτήριζαν την εποχή τους (δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι το περιοδικό αναπτύχθηκε την εποχή του A’ Παγκοσμίου πολέμου). Ακόμα, απέρριπταν αποφασιστικά κάθε ερμηνεία της τέχνης που θα διαιώνιζε τη διαμάχη ατόμου και κοινωνίας. Με αυτόν τον τρόπο αποτέλεσαν το προμήνυμα της ιδεολογικής θέσης του Βάλτερ Γκρόπιους και της διδασκαλίας του Μπαουχάους. Η ολλανδική ομάδα είχε δύο στόχους: να δημιουργήσει μια νέα τέχνη και να διαπαιδαγωγήσει το κοινό με τις καινούργιες αισθητικές αντιλήψεις. «Ο σύγχρονος καλλιτέχνης –αναφέρεται στον πρόλογο του πρώτου μανιφέστου της ομάδας– έχει διπλή αποστολή: πρώτα πρέπει να δημιουργήσει ένα έργο καθαρής πλαστικής τέχνης και ύστερα να βοηθήσει το κοινό να κατανοήσει την αισθητική της «καθαρής πλαστικής τέχνης». Αυτή η «καθαρή πλαστική τέχνη», που οι οπαδοί του Ν.Σ. ονόμαζαν νεοπλαστικισμό, ήθελε να θεμελιώσει την τέχνη σε μια απλή και σαφή έκφραση ικανή να διατυπώσει την ακρίβεια της βιομηχανικής τεχνικής και να δημιουργήσει έναν όσο το δυνατό πιο καθαρό και στοιχειώδη διάλογο με το κοινό. Έτσι οι καλλιτέχνες του Ν.Σ. εγκατέλειψαν βαθμιαία την απεικόνιση των φυσικών μορφών και στράφηκαν προς μια αφηρημένη γεωμετρική έκφραση, θεμελιωμένη στην ευθεία γραμμή και στα βασικά χρώματα, το κίτρινο, το κόκκινο και το μπλε, στρωμένα κατά τρόπο ενιαίο επάνω σ’ ένα ουδέτερο βάθος (λευκό ή γκρι). Σε αυτή την απλή και σε αυτή την ορθολογιστική τοποθέτησή του οφείλει ο νεοπλαστικισμός το ότι επηρέασε αποφασιστικά την τέχνη και την κοινωνία της εποχής του (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, βιομηχανικό μορφολογικό σχέδιο, τυπογραφία, εκδόσεις και άλλα). Σχέδιο κατοικίας (1923-24) του Γκέριτ Ρίτφελντ. H ομάδα «De Stijl» ήθελε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ τέχνης και κοινωνικής ζωής, που είχε δημιουργηθεί από την αρχή της βιομηχανικής εποχής. Σχέδιο πολυθρόνας (1917) του ίδιου (Κεντρικό Μουσείο, Ουτρέχτης). «Σύνθεση» (1918-20) του Μπαρτ βαν ντερ Λεκ. Τόσο το σχέδιο κατοικίας όσο και η ζωγραφική σύνθεση του Μπαρτβαν ντε Λεκ (Δημοτικό Μουσείο, Άμστερνταμ).